Στο προηγούμενό μου άρθρο, αναφέρθηκα σε νοητικά κατασκευάσματα που ονόμασα "σύμβολα" αλλά δεν εξήγησα τι ακριβώς εννοούσα. Επίσης, αναφέρθηκα σε μια κατασκευή αποτελούμενη από τέτοιες οντότητες, τη "συμβολική αναπαράσταση του κόσμου που έχουν οι άνθρωποι στο μυαλό τους".
Ένα σύμβολο, λοιπόν, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η κυριολεκτική σημασία της λέξης: είναι μια φορμαλιστική αναπαράσταση ενός πράγματος. Εφόσον μιλάμε για τον ανθρώπινο νου, τα σύμβολα αυτά είναι σκέψεις. Προφανώς οι οντότητες τις οποίες αναπαριστούν αυτά τα σύμβολα δε χρειάζεται να έχουν υλική μορφή. Πρακτικά, ο φορμαλισμός στον οποίο αναφέρθηκα δεν είναι ιδιαίτερα αυστηρός. Μεγαλύτερη σημασία έχει το περίγραμμα παρά η σαφήνεια, ειδικά όταν το σύμβολο ορίζεται διαισθητικά, με μοτίβα, και όχι με άλλα σύμβολα.
Τα σύμβολα αυτά, λοιπόν, μπορεί να έχουν ιδιότητες, να είναι δυνατό να υποστούν επεξεργασία, να αλληλεπιδρούν με άλλα σύμβολα. Με λίγα λόγια, στο ανθρώπινο εγκέφαλο δημιουργείται μια αντικειμενοστρεφής θεώρηση του κόσμου από αυτά τα σύμβολα. Αυτή η συμβολική αναπαράσταση του κόσμου που έχουν οι άνθρωποι στο μυαλό τους είναι η συνείδηση.
Η κλασική λειτουργία του εγκεφάλου συνίσταται στην αποθήκευση δεδομένων κατανεμημένα σε νευρώνες. Το τι αποθηκεύει ο κάθε νευρώνας δεν έχει νόημα από μόνο του, αλλά όταν ο εγκέφαλος δέχεται ένα ερέθισμα μπορεί να αναδομήσει σχετικές πληροφορίες, συνδυάζοντας δεδομένα πάνω σε μονοπάτια του νευρωνικού δικτύου. Η συνείδηση είναι σα μια εικονική μηχανή. Έχει ως βάση τις λειτουργίες που περιέγραψα παραπάνω, αλλά υλοποιεί ένα τελείως διαφορετικό τρόπο αναπαράστασης του κόσμου. Η συνείδηση υλοποιεί σύμβολα και αντικειμενοστρέφεια εκεί που υπάρχει συσχετιστική μνήμη και μηχανική μάθηση.
Φυσικά, ακόμη και αν αυτό το μοντέλο για να περιγράψει κανείς τη συνείδηση έχει κάποια λογική, οφείλω να αναγνωρίσω ότι σε καμία περίπτωση δεν είναι απόλυτο. Δε περνούν όλες οι ανθρώπινες λειτουργίες μέσα από τη συνείδηση ούτε είναι η υλοποίηση αυτού του δικτύου συμβόλων όσο καλή όσο αφήνω να εννοηθεί. Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι ότι το γεγονός ότι η συνείδηση δε καλύπτει πλήρως ούτε με απόλυτη συμβατότητα το χώρο των διανοητικών λειτουργιών του ανθρώπου, δημιουργεί ένα χάσμα ανάμεσα σε αυτή και στις υπόλοιπες λειτουργίες του εγκεφάλου.
Αυτός είναι ο λόγος, νομίζω, που δημιουργείται στους ανθρώπους αυτή η φαινομενική απόσταση ανάμεσα στο νου και στο σώμα τους. Σε κάθε περίπτωση, με τα εργαλεία που προσφέρει η συνείδηση οι άνθρωποι μπορούν να χτίσουν διάφορα αντικειμενοστρεφή συστήματα, που μπορεί ή όχι να έχουν σχέση με τον πραγματικό κόσμο. Για παράδειγμα, τα μαθηματικά είναι ένα λογικό σύστημα που αποτελείται από οντότητες που έχουν σχέσεις μεταξύ τους χωρίς να υπάρχει καμία ανταπόκριση με τις αισθήσεις. Επίσης, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον στον τρόπο που σχετίζεται και αλληλεπιδρά η συνείδηση με τις "κατώτερου" επιπέδου λειτουργίες. Χρησιμοποιώντας τα μαθηματικά και πάλι ως παράδειγμα, μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι ενώ η λύση ενός προβλήματος αποτελείται από λογικά βήματα, η εύρεση και η σύνδεση αυτών των βημάτων δε γίνεται απαραίτητα αλγοριθμικά-συμβολικά, αλλά περισσότερο διαισθητικά.
Συνοψίζοντας, συνείδηση είναι ένα σύστημα νοητικών συμβόλων που έχει έχει ως θεμέλιο τον ανθρώπινο εγκέφαλο αλλά λειτουργεί με εντελώς διαφορετική λογική. Στους υπολογιστές, υπάρχουν γλώσσες λογικού ή αντικειμενοστρεφούς προγραμματισμού οι οποίες τελικά μεταφράζονται στην πάντα διαδικαστική γλώσσα μηχανής. Ομοίως θέλω να πιστεύω ότι μεταφράζονται τα σύμβολα που έχουν οι άνθρωποι στη συνείδησή τους, σε δεδομένα που αποθηκεύονται και ανασύρονται από βιολογικούς νευρώνες.
Ένα σύμβολο, λοιπόν, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η κυριολεκτική σημασία της λέξης: είναι μια φορμαλιστική αναπαράσταση ενός πράγματος. Εφόσον μιλάμε για τον ανθρώπινο νου, τα σύμβολα αυτά είναι σκέψεις. Προφανώς οι οντότητες τις οποίες αναπαριστούν αυτά τα σύμβολα δε χρειάζεται να έχουν υλική μορφή. Πρακτικά, ο φορμαλισμός στον οποίο αναφέρθηκα δεν είναι ιδιαίτερα αυστηρός. Μεγαλύτερη σημασία έχει το περίγραμμα παρά η σαφήνεια, ειδικά όταν το σύμβολο ορίζεται διαισθητικά, με μοτίβα, και όχι με άλλα σύμβολα.
Τα σύμβολα αυτά, λοιπόν, μπορεί να έχουν ιδιότητες, να είναι δυνατό να υποστούν επεξεργασία, να αλληλεπιδρούν με άλλα σύμβολα. Με λίγα λόγια, στο ανθρώπινο εγκέφαλο δημιουργείται μια αντικειμενοστρεφής θεώρηση του κόσμου από αυτά τα σύμβολα. Αυτή η συμβολική αναπαράσταση του κόσμου που έχουν οι άνθρωποι στο μυαλό τους είναι η συνείδηση.
Η κλασική λειτουργία του εγκεφάλου συνίσταται στην αποθήκευση δεδομένων κατανεμημένα σε νευρώνες. Το τι αποθηκεύει ο κάθε νευρώνας δεν έχει νόημα από μόνο του, αλλά όταν ο εγκέφαλος δέχεται ένα ερέθισμα μπορεί να αναδομήσει σχετικές πληροφορίες, συνδυάζοντας δεδομένα πάνω σε μονοπάτια του νευρωνικού δικτύου. Η συνείδηση είναι σα μια εικονική μηχανή. Έχει ως βάση τις λειτουργίες που περιέγραψα παραπάνω, αλλά υλοποιεί ένα τελείως διαφορετικό τρόπο αναπαράστασης του κόσμου. Η συνείδηση υλοποιεί σύμβολα και αντικειμενοστρέφεια εκεί που υπάρχει συσχετιστική μνήμη και μηχανική μάθηση.
Φυσικά, ακόμη και αν αυτό το μοντέλο για να περιγράψει κανείς τη συνείδηση έχει κάποια λογική, οφείλω να αναγνωρίσω ότι σε καμία περίπτωση δεν είναι απόλυτο. Δε περνούν όλες οι ανθρώπινες λειτουργίες μέσα από τη συνείδηση ούτε είναι η υλοποίηση αυτού του δικτύου συμβόλων όσο καλή όσο αφήνω να εννοηθεί. Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι ότι το γεγονός ότι η συνείδηση δε καλύπτει πλήρως ούτε με απόλυτη συμβατότητα το χώρο των διανοητικών λειτουργιών του ανθρώπου, δημιουργεί ένα χάσμα ανάμεσα σε αυτή και στις υπόλοιπες λειτουργίες του εγκεφάλου.
Αυτός είναι ο λόγος, νομίζω, που δημιουργείται στους ανθρώπους αυτή η φαινομενική απόσταση ανάμεσα στο νου και στο σώμα τους. Σε κάθε περίπτωση, με τα εργαλεία που προσφέρει η συνείδηση οι άνθρωποι μπορούν να χτίσουν διάφορα αντικειμενοστρεφή συστήματα, που μπορεί ή όχι να έχουν σχέση με τον πραγματικό κόσμο. Για παράδειγμα, τα μαθηματικά είναι ένα λογικό σύστημα που αποτελείται από οντότητες που έχουν σχέσεις μεταξύ τους χωρίς να υπάρχει καμία ανταπόκριση με τις αισθήσεις. Επίσης, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον στον τρόπο που σχετίζεται και αλληλεπιδρά η συνείδηση με τις "κατώτερου" επιπέδου λειτουργίες. Χρησιμοποιώντας τα μαθηματικά και πάλι ως παράδειγμα, μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι ενώ η λύση ενός προβλήματος αποτελείται από λογικά βήματα, η εύρεση και η σύνδεση αυτών των βημάτων δε γίνεται απαραίτητα αλγοριθμικά-συμβολικά, αλλά περισσότερο διαισθητικά.
Συνοψίζοντας, συνείδηση είναι ένα σύστημα νοητικών συμβόλων που έχει έχει ως θεμέλιο τον ανθρώπινο εγκέφαλο αλλά λειτουργεί με εντελώς διαφορετική λογική. Στους υπολογιστές, υπάρχουν γλώσσες λογικού ή αντικειμενοστρεφούς προγραμματισμού οι οποίες τελικά μεταφράζονται στην πάντα διαδικαστική γλώσσα μηχανής. Ομοίως θέλω να πιστεύω ότι μεταφράζονται τα σύμβολα που έχουν οι άνθρωποι στη συνείδησή τους, σε δεδομένα που αποθηκεύονται και ανασύρονται από βιολογικούς νευρώνες.
Αναρτήσεις
